85-lecie obchodzi w tym roku Śląski Związek Piłki Ręcznej. To oznacza, że szczypiorniak na obecnym terenie województwa śląskiego pojawił się w 1929 roku. Są jednak tacy, którzy twierdzą, że początki datują się o kilka lat wcześniej.
– W 1926 roku swoje pierwsze mecze rozgrywały szkolne drużyny piłki ręcznej w Tarnowskich Górach – mówi Alfred Wrzeski, prezes zarządu Śląskiego Związku Piłki Ręcznej w Katowicach.
Ale dopiero w 1929 roku powołano do życia Śląski Okręgowy Związek Piłki Ręcznej i wiosną tego roku rozegrano pierwsze mistrzostwa Śląska. Co ciekawe były to rozgrywki, gdzie na boisku występowało nie siedmiu, ale jedenastu zawodników. W 1929 roku do śląskiego związku, którego pierwszym prezesem był Tadeusz Leń, przystąpiły drużyny: Powstaniec Chorzów, Pole Zachodnie Chorzów i Pogoń Katowice. W 1931 roku Powstaniec Chorzów, który zmienił nazwę na Azoty, zdobył mistrzostwo Polski. W kolejnych latach powstawały nowe drużyny. Pierwsze kobiece narodziły się na Śląsku w 1949 roku w Tarnowskich Górach, gdzie ekipę zorganizował Władysław Babirecki i AKS Chorzów, który założyły Irena Setnik i Małgorzata Setnik-Til.
W kolejnych latach na Śląsku przybywało klubów i drużyny siedmioosobowe stały się bardziej popularne niż jedenastoosobowe. W 1970 roku działały aż 77 kluby, gdzie w sumie zarejestrowanych było 1359 zawodniczek i 3149 zawodników! Wtedy w poszczególnych ligach rywalizowały drużyny, których teraz na próżno szukać na śląskiej mapie szczypiorniaka z takich miejscowości jak między innymi Będzin, Bielsko-Biała, Bobrowniki, Dąbrowa Górnicza, Kalety, Knurów, Krupski Młyn, Kuźnia Raciborska, Lubliniec, Ornontowice, Pyskowice, Radzionków, Sucha Góra, Toszek czy Wojkowice.
Niestety w latach osiemdziesiątych zaczęło się coraz większe „dołowanie” śląskiego szczypiorniaka. Rozwiązano sekcje piłki ręcznej w mniejszych klubach. W 1985 roku zarejestrowanych było 59 klubów. Nie lepiej było i w następnych dekadach, gdzie z mapy śląskiego szczypiorniaka znikały kolejne kluby. Nie da się ukryć, że i dzisiaj wiele drużyn boryka się z poważnymi problemami natury finansowej.
Obecnie o sile śląskiego szczypiorniaka stanowią głównie dwie drużyny: Ruch Chorzów, ekipa grająca w kobiecej PGNiG Superlidze, i Górnik Zabrze, rywalizujący w męskiej PGNiG Superlidze. W męskiej I lidze, w grupie B grają Viret CMC Zawiercie, Olimpia Piekary Śląskie i tegoroczny beniaminek Zagłębie Sosnowiec. Z kolei w seniorskiej II lidze, grupie IV wśród kobiet Śląsk reprezentują ekipy: MTS Żory, Ruch II Chorzów, Sośnica Gliwice, Zgoda Ruda Śląska, Start Michałkowice i Gloria Katowice, a wśród mężczyzn: Grunwald Ruda Śląska.
W województwie śląskim prowadzone są rozgrywki młodzieżowe. Rozstrzygnięto już rywalizację w kategorii juniorek, gdzie mistrzem Śląska została drużyna KPR Ruch Chorzów i juniorów, gdzie wygrała ekipa MOSiR Mysłowice. Trwają rozgrywki w kategoriach: młodszych juniorek i juniorów, młodziczek, młodzików, oraz młodszych młodziczek i młodzików, a także wśród roczników z 2001 i 2002.
W minionym roku powiało nieco optymizmem wśród naszych młodych szczypiornistów. Kadra Śląska dziewcząt zdobyła brązowy medal na Ogólnopolskiej Olimpiadzie Młodzieży, a Kadra Śląska chłopców uplasowała się na siódmej pozycji. Wśród młodziczek MOSM Tychy zajął czwarte, a UKS PR Ruch Chorzów piąte miejsce w Pucharze Polski Młodziczek. Na czwartym miejscu w Mistrzostwach Polski Juniorek Młodszych uplasowały się dziewczęta z Sośnicy Gliwice. Warto także podkreślić, że młodzicy z MOSiR Mysłowice zostali mistrzem Polski, a mysłowiccy juniorzy zdobyli brąz podczas Młodzieżowych Mistrzostwach Polski w piłce ręcznej plażowej, które odbyły się w Szczecinie.
– Ale trzeba przyznać, że zmieniła się geografia piłki ręcznej w Polsce. Piłka ręczna stała się bardziej popularna we wszystkich zakątkach kraju i w ten sposób zniknęły „białe plamy” na mapie Polski. Na Śląsku obniżył się poziom gry naszych zespołów ligowych w porównaniu z innymi okręgami. Niestety liczba śląskich zespołów zmalała w superlidze i niższych ligach. Zawodnicy ze Śląska stanowią obecnie znikomy odsetek osób w kadrze narodowej. Przecież na Śląsku wychowało się wielu reprezentantów Polski. W 1983 roku w katowickim Spodku odbyły się mistrzostwa świata grupy B kobiet. Od 1969 roku przez wiele lat rozgrywano Puchar Śląska seniorek, który obecnie odbywa się jako turniej reprezentacji narodowych kobiet młodzieżowych. Trudno jednak obecnie żyć tylko i wyłącznie wspaniałymi wspomnieniami. Powinniśmy teraz wspólnie zrobić wszystko, aby przywrócić naszemu okręgowi należną mu pozycję w Polsce. Ale nie powinno to być tylko deklaracją, ale cierpliwą i konsekwentną planowaną pracą. Musimy skupić się na znacznej poprawie pracy z młodzieżą, aby wychować wysokiej klasy wyczynowców, wejść z większą ilością zawodników do kadry narodowej i odbudować silna pozycję śląskiego okręgu w Polsce. Na szczęście śląski szczypiorniak wciąż trwa. Przed nami i klubami ogromne wyzwanie. Chcemy zrobić wszystko, aby w kolejnych latach odbudować siłę śląskiej piłki ręcznej i powoli nawiązywać do chlubnej przeszłości. Jesteśmy przekonani, że doskonałą promocją piłki ręcznej będą Mistrzostwa Europy Seniorów w 2016 roku, gdzie jednym z kandydatów do rozegrania meczów są Katowice – mówi prezes Alfred Wrzeski.
Reprezentanci Polski grający obecnie w klubach z województwa śląskiego:
Seniorki: Monika Migała (KPR Ruch Chorzów).
Seniorzy: Michał Kubisztal, Patryk Kuchczyński i Robert Orzechowski (wszyscy z Górnika Zabrze).
Młodzieżowa/Kobiety: Wioletta Staniczek (UKS 31 Rokitnica Zabrze), Zuzanna Ważna (KPR Ruch Chorzów) i Katarzyna Stasiak (KS Sośnica Gliwice).
Juniorki: Natalia Krupa (KPR Ruch Chorzów).
Juniorzy: Mateusz Kornecki i Tymoteusz Piątek (obaj z Górnika Zabrze).
Juniorki młodsze: Natalia Kolonko, Żaneta Lipok i Oktawia Płomińska (wszystkie z Ruchu Chorzów) oraz Natalia Ambroziak (MOSM Tychy).
Kadra Piłki Ręcznej Plażówki – Kobiety: Julita Kempa (Ruch Chorzów).
Drużyny ze Śląska, które zdobyły Mistrzostwo Polski:
Kobiety
Drużyny siedmioosobowe:
Stal Chorzów – 1955 i 1956.
AZS Katowice – 1959.
Ruch Chorzów – 1962, 1963, 1964, 1973, 1974, 1975, 1977, 1978 i 1980.
Sośnica Gliwice – 1965, 1966 i 1972.
AKS Chorzów – 1981, 1982 i 1988.
Mężczyźni:
Drużyny jedenastoosobowe:
Azoty Chorzów – 1931 i 1936.
Pogoń Katowice – 1934 i 1935.
AKS Chorzów – 1947, 1948, 1949, 1950, 1951, 1952 i 1953.
Stal Kuźnia Raciborska – 1954 i 1956.
AZS Katowice – 1955.
Drużyny siedmioosobowe:
Sparta Katowice – 1955, 1956, 1957, 1958 (na boisku otwartym), 1959 i 1960.
AZS Katowice – 1964.
Pogoń Zabrze – 1989 i 1990.
Drużyny ze Śląska, które zdobyły Puchar Polski:
Kobiety:
Ruch Chorzów – 1959, 1960, 1962, 1979 i 1984.
Sośnica Gliwice – 1966, 1970 i 1990.
AKS Chorzów – 1973, 1977, 1981, 1983 i 1987.
Zgoda Ruda Śląska – 2003 i 2004.
Mężczyźni:
Sparta Katowice – 1960.
Pogoń Zabrze – 1984, 1988 i 1990.
